Downo, bo wnet po piyrsyj wojnie światowyj u jednego gazdy w Kościeliskak słuzył mały pachołek. Był on siyrota i skądsi z Obidowej pochodziył rodem. Matka mu umarła, kie on sie urodziył, bo sie jej cosi w nuku popsuło. Choć jom ta baba, co była przy porodzie, kadziyła i syćkie inkse chorości zamówiała, to nic nie pomogło, ba przecie musiała umrzyć.
Opiekowoł sie śnim ociec, ale on robiył we dworskik lasak, to bez dziyń odnosiył chłopca do jednyj baby, co była krzesnomatkom tego chłopca. Ociec na noc zabiyroł chłopca do chałupy i som sie śnim opiekował, i bez niedziele tyz. Kie chłopcu było seść roków, to ojca przypucyło drzewo w lesie i juz niezywego inkse chłopy przywieźli na furze do chałupy.
Dziedzic za swoje dudki kupiył truchłe i zrobiył pogrzyb. Chłopca zaś wzion do dwora, coby z jego dzieciami chodziył do skoły. Chłopiyc był we dworze rok casu. Po roku dziedzic umar, a dziedzicka chłopca wygnała ze dwora, bo go nie rada widziała za to, ze sie lepiej ucył w skole, jako jej dzieci. Dobrzy ludzie z litości wziyni tego chłopca na słuzbe do bogatego gazdy. Bez zime posługowoł jako móg koło krów i owiec. Bez lato zaś pos te bydlęta, a gazda za to dawoł mu jeść i jakie takie odzionko. Jeden rok był u jednego gazdy, potem wzion go inksy gazda na słuzbe i tak wędrował, jaze sie naloz za Zokopanym w Kościeliskak.
Z Kościelisk juz nika nie odchodziył. Słuzył tam pore roków. A społ zawse w sopie przy krowak. Tyn jego gazda był muzykantem. Mioł gęśle doma i chodziył grać po weselak. Tyn chłopiec, teroz juz pachołek, okropnom chątke mioł do granio. Jak ino gazdy w doma nie było, to broł gęśle z kołka i groł na nik. Roz fest naciągnon strune i pękła mu. Gazda, kie to uwidzioł, to zaroz namocył powróz i wybiył śnim pachołka tak, ze nimóg on potem siedzieć przy jedzeniu cosi ze dwa tyźnie. Od tego casu gazda zakozoł pachołkowi brać gęśle.
Nadchodziyły święta Bozego Narodzynio. We wilijom wiecór, kiedy juz zjedli wilijnom wiecerzom, pachołek godo do gazdy tak:
- Wiecie co, gazdo, jo juz słuzem u wos prawie śtyry roki a jesce nie byłek na pastyrce ba poślijcie mnie dzisiok, bo mom okropnom chęć iść na tyn pastyrke.
A gazda na to:
- Jesce tak nie nastało coby pachołek gazdom rządziył. My syćka idziemy na pasterke a ty mos siedzieć doma i pilnować, coby fto co nie ukrod.
- Dyć przecie dzisiok wilijo to i złodzieje tyz majom święta.
- Ty mnie chłopce nie musis poucać! Mos siedzieć w doma! A cobyś se nie namyśloł nika iść, to ci kyrpce zaprem w kómorze i nowe ubranie tyz.
Zabroł z biołyj izby kyrpce i ubranie, i zaniós do kómory. Potem wybrali sie syćka na pastyrke, ino som pachołek zostoł w chałupie. Siod se na stołku i zacon ozmyślować.
- Jako to jest na tym świecie. Som wielgie pany i bogaci gazdowie. Ale som tyz i biydne siyroty pachołki takie jako i jo co musom spać w sopie przy krowak. Weznem stare gazdowe kyrpce i obujem, poubiyrom sie i pudem na tyn pastyrke. Weznem tyz gazdowe gęśle i zagrom temu malućkiemu Poniezuskowi, i zaśpiywom. Ale jako mom zaśpiywać?
I umyśloł ze zaśpiywo mu swojom góralskom kolęde takom:
W sopieś sie urodziył malućki Jezusie
Moześ scęśliwy był, boś se mioł Mausie
Jo nimom matusie, ojca rodzonego
Pocies mnie Jezusie pachołka biydnego
I jo kozdom nocke fort w sopie nocujem
Za syćko Ci mały Jezusie dziękujem.
Kie juz mioł śpiywke uzdajanom, poubiyroł sie i poobuwoł do gazdowyk kyrpcy. Wzion tyz gazdowe gęśle pod pazuche i smycek do gorzci, pozapiyroł chałupe i posed. Ale drogom bez wieś nie sed, coby sie z nikim nie spotykał, ba posed polnom drogom popod regle, ka furmany drzewo z lasu woziyli. Kie tak sed, niebo sie zachmurało i rusył sie wiater, i zacon fest duć. Zacyna sie dujawica, bo śniegem fest prało, a bez to i droge wnet zaduło. Pachołkowi w nogi zacyno być zimno bo kyrpce mioł wielgie, to sie mu i śniega natrzepało do nik pełno. Siod se na ziym, zobuł kyrpce i wytrzepoł śnik śnieg, i obuł nazad, ale onecki mioł mokre od tego śniega, bez to i w nogi dalej było mu straśnie zimno. Ale po kwili juz nie cuł ze mu w nogi zimno.
Idzie se dalej, ale juz nie zapaduje nogami do śniega, ba idzie po wierchu, choć zospy były wielgie, bo świyzego śniega duzo naduło. Kie tam sed, choć jesce nie przestało duć, usłysoł granie na gęślak. Stanon, obziyro sie, ale nikogo nie widział, ino granie słysoł coroz wyraźniej. Potem wiater przestoł duć i chmury tyz sie kajsi podziały a gwiazdy znów zacyny świycić, i miesiącek tyz. Pachołek idzie i patrzy a tu pore kroków dalej lezy smrek, co go wiater wykopyrtnon, a na tym smreku siedzi jakisi cłek i gro na gęślak. Posed ku niemu, patrzy i ocom nie wierzy, ze to jest Sabała, tyn som, co siedzi pod pomnikem Chałubińskiego w Zokopanym i gro na swoik starodownyk gęś lak, co sie nazywajom złóbcoki.
Wyjon pachołek swoje, a racyj gazdowe gęśle, siod ku niemu i zacon grać. Ftej Sabała przestoł grać i pyto sie go:
- Coś ty chłopce za jeden, co mnie widzis?
- Jo jest pachołek i słuzem w Kościeliskak.
- Wiys co, chłopce? Kiedyś doł rady tu przyść, coś nie zapadowoł do śniega i usłysołeś moje granie, to bedziemy se oba chodziyli popod regle i po Holak, i bedziemy se grać nie ino wtej, kie cicho na polu, ale i wtej, kie wiater duje. Niek echo niesie nase starodowne góralskie nuty po całym Podholu, cobe se ik ludzie przybocyli i coby nie syćka sie sceprzyli. Jo ino skocem za upłoz, bo mom tam sowanom smołe, a musem se smycek nasmarować.
Sabała posed, ale tyz nie zapadowoł sie do śniega a pachołek zostoł som. Miesiącek świycił jasno, to on smyckem napisoł na śniygu: „Sabała i jo gromy”. Potem otrzepoł smycek i zacon grać i ftej zbocył se, ze przecie mioł iść na pastyrke. Zacon sie dźwigać ze siedzenio, ale sie nimóg rusyć. Patrzy i tak sie mu widzi, ze je jest w kościele bo i sópka jest z malućkim Poniezuskiem. A tyn Poniezus śmieje sie do niego i pokazuje na gęśle. No to pachołek zacon grać i śpiywać syćkie te kolędy, co se w doma uzdajoł.
I fto wiy, kiele casyj by jesce groł, kieby go był na drugi dziyń w Boze Narodzenie leśny nie naloz, bo prawie tamtędyj jachoł do Kościelisk. Zaroz go poznoł, bo tyn leśny był kumotrem tego gazdy, co pachołek u niego słuzył. Patrzy koło niego, a tu na śniegu napisane i cyto: „Sabała i jo gromy”
Jako pachołek siedzioł na drzewie. to go śtywnego tam samo wsadziył do sonek. Przyjochoł przed chałupe, wloz do izby i godo:
- Przywiozek wom pachołka z gęślami.
- A cemu on do izby nie idzie?- pyto sie gazda.
- Bo wy se sami kumotrze musicie iść po niego.
Gazde porwały złości. Wzion kociube od pieca i polecioł do pola i z daleka sie ozegnoł kociubom ze go bedzie biył.
Widzi ze pachołek trzymo w lewej ręce gęśle a w prawyj smycek i jesce sie uśmiechuje. Chipnon gazda ze złości, ze go złapie za kark. Ale przypatrzył sie mu lepiyj i zaroz sie cofną, bo obocył, ze pachołek zamor-z. Delikatnie wzion go ku sobie i zanios do izby. Wcioł potem wziąć mu gęśle z gorzci ale nimóg mu palicy otworzyć i ani smycka tyz mu nimóg zabrać. Po kwili dopiyro gęśle i smycek pachołek wypuściył z gorzci a gazda z gaździnom przebrali go do nowego odziynio.
Przyniós gazda z kumory pachołkowe kyrpce i obuł go do nik, i zaroz posed do stolorza, coby przysed zrobić truchłe. Przysed stolorz, zmiyrzoł patykem pachołka na syrzć i na złuść, i zrobiył truchłe. Potem tyn patyk połomoł i wróciył go do pieca, coby sie spolył. Bo takom miarom, co sie miyrzo nieboscyka, to nie wolno nic miyrzać, coby nie było niescęścio.
Włozyli pachołka do truchły. Piyknie w niyj wyglądoł, bo był uśmiychnięty. Gazda nazod doł mu do gorzci gęśle i smycek, coby móg dalej chodzić grać ze Sabałom. No i na drugi dziyń był pogrzyb. Gazda nieroz potem chodziył popod regle i jak wiater duł, to słuchoł granio na swoik gęślak. I wy moze nieroz, jak bedziecie w Zokopanym i pudziecie popod regle, to przysłuchojcie sie dobrze, jak wiater duje, to usłysycie jako Sabała z pachołkem z Kościelisk grajom na gęślak downe góralskie nucicki. A moze usłysycie wtej, kie w nocy koło lasa cicho pudziecie na pastyrke.
Autor: Franciszek Sikoń
